De ontdekking van een voorheen onbekend eiwit dat vooral bij mensen met systemische sclerose (sclerodermie) verhoogd voorkomt. Dat is de belangrijkste uitkomst uit het promotieonderzoek van dr. Lenny Geurts-van Bon (Radboudumc). Deze ontdekking levert mogelijk een nieuwe methode voor diagnose en aangrijpingspunt voor behandeling voor sclerodermie op. Met haar onderzoek naar zogeheten biomarkers heeft Lenny Geurts-van Bon de Goslingsprijs 2017 gewonnen. Dit is de tweejaarlijkse reumawetenschapsprijs van het Reumafonds en de reumatologenvereniging NVR.

Sclerodermie is een zeer ernstige, soms levensbedreigende, reumatische aandoening. Hoe eerder de ziekte wordt opgespoord, hoe beter. Biomarkers – signaalstoffen van het lichaam – zijn daar heel belangrijk voor. Het onderzoek naar biomarkers van dr. Lenny Geurts leverde het eiwit CXCL4 op. Dit eiwit was nog niet bekend bij reumatische auto-immuunziekten en komt sterk verhoogd bij sclerodermiepatiënten voor.

Dr. Geurts wat was de aanleiding voor uw onderzoek naar biomarkers? ‘Systemische sclerose, ook wel sclerodermie genoemd, wordt nu vooral ‘aan de buitenkant’ door de reumatoloog vastgesteld. Dat wil zeggen: we kijken met name naar de huid. Bij mensen met sclerodermie wordt die steeds stugger en er ontstaan littekens. Er is steeds meer bindweefsel in de huid, maar ook in de rest van het lichaam is er meer bindweefsel en dus verlittekening. De ernst van de ziekte – en dus de behandeling – bepalen we als artsen nu door te kijken hoe ver de huid en de organen zijn aangedaan. In mijn onderzoek ben ik op zoek gegaan naar biomarkers – signaalstoffen – om de diagnose sneller te kunnen stellen en daardoor eerder te kunnen starten met behandelen.’

Waarom is het zo belangrijk om die signaalstoffen te kunnen vaststellen? ‘We weten dat de huidige diagnose niet 100 procent waterdicht is. Sclerodermie is een reumatische aandoening die heel ernstige complicaties kan opleveren. Bijvoorbeeld hoge bloeddruk in de longslagader, die levensbedreigend kan zijn. Als we betere manieren hebben om mensen die een verhoogde kans hebben op die hoge bloeddruk aan te wijzen, dan kunnen we ook beter en eerder behandelen. Hetzelfde geldt voor organen die aangetast kunnen worden door sclerodermie.’

Wat heeft u in uw onderzoek ontdekt? ‘De belangrijkste – en ook onverwachte – ontdekking was het eiwit CXCL4. Dat was tot nu toe nog bij geen enkele reumatische ziekte betrokken en het kwam in ons onderzoek bij patiënten met sclerodermie flink verhoogd voor in het bloed. Tijdens onderzoek dat ik samen met anderen deed in het sclerodermiecentrum in Boston (VS) kwam CXCL4 naar boven. Het was zo onverwacht, dat we dit heel zeker wilden weten. Ook in het vervolgonderzoek naar het bloed van sclerodermiepatiënten in onder andere Nederland en Italië kwam CXCL4 naar boven. Toen we bij muizen het eiwit gingen testen, bleek dat de dieren last kregen van verdikking van de huid, net als bij sclerodermie.’

CXCL4 is een heel belangrijke ontdekking. Wat betekent dit voor mensen met sclerodermie?‘Mijn collega-onderzoekers en ik hebben het belang van CXCL4 aangetoond. Het eiwit kan in de toekomst helpen om sclerodermie eerder vast te stellen. Mensen met het fenomeen van Raynaud – het verkleuren van vingers en tenen bij bijvoorbeeld kou – lopen risico op het krijgen van sclerodermie. Als we in de toekomst kunnen testen op CXCL4 kunnen we deze patiënten veel eerder opsporen. Doordat CXCL4 de ziekte ook mede veroorzaakt, kan het remmen van dit eiwit hopelijk in de toekomst een nieuwe behandeling zijn voor sclerodermie.’

Heeft u nog meer ontdekt?‘Ik heb in mijn onderzoek verschillende biomarkers onderzocht. De belangrijkste naast CXCL4 is een groep eiwitten die we Interferon type 1 noemen. Deze eiwitten zien we ook bij andere zeldzame reumavormen zoals SLE of het syndroom van Sjögren. Ik heb ontdekt dat Interferon type 1 ook kan helpen om sclerodermie beter vast te stellen. En, Interferon 1 kan helpen om de risico’s op complicaties bij mensen met sclerodermie beter in te schatten. Dat kan veel betekenen voor de behandeling, omdat we dan hopelijk schade aan organen kunnen voorkomen.’

 

Over Lenny Geurts-van Bon
Dr. Lenny Geurts-van Bon is in opleiding tot reumatoloog aan het Radboudumc in Nijmegen. Zij wil de zorg voor patiënten blijven combineren met het onderzoek naar met name sclerodermie.

Over de Goslingsprijs
De Prof. dr. J. Goslingsprijs is een tweejaarlijkse prijs die gaat naar het beste onderzoek in de reumatologie door onderzoekers die jonger zijn dan 40 jaar. Het is een gezamenlijke prijs van de Nederlandse Vereniging van Reumatologen (NVR) en het Reumafonds. Hij is vernoemd naar professor Johan Goslings die van 1939 tot 1972 als reumatoloog en hoogleraar in het (huidige) LUMC in Leiden veel heeft betekent in het onderzoek naar en de behandeling van reuma.

Op de foto van links naar rechts: prof.dr. Jaap van Laar (NVR), dr. Lenny Geurts-van Bon, mr. Marjan Goslings, drs. Lodewijk Ridderbos (algemeen directeur Reumafonds)