Wat is het fenomeen van Raynaud?

Het fenomeen van Raynaud is een vaataandoening waarbij tijdelijk je bloedvaatjes verkrampen en daardoor stroomt er minder bloed door. Dit gebeurt vooral in je vingers en tenen. Hierdoor verkleuren ze dan en kunnen ze gevoelloos worden,  pijn gaan doen of gaan tintelen. Je krijgt vooral klachten door kou of als een reactie op spanning.

Het fenomeen van Raynaud is genoemd naar dr. Gabriel Maurice Raynaud, een Franse arts die het verschijnsel voor het eerst beschreef in 1862.

Primaire fenomeen van Raynaud

Als je last hebt van het fenomeen van Raynaud terwijl je verder gezond bent, heb je het primaire fenomeen van Raynaud. Dit komt vaak voor. Men noemt het dan de “ziekte van Raynaud”. Deze vorm van het fenomeen van Raynaud ontstaat meestal in de puberteit.

Secundaire fenomeen van Raynaud

Je kunt ook secundair het fenomeen van Raynaud hebben. Dan heb je deze klachten als symptoom van een andere vaat- of reumatische aandoening of door gebruik van bepaalde medicijnen. Voorbeelden van reumatische aandoeningen waarbij het fenomeen van Raynaud voorkomt, zijn:

Aan het secundaire fenomeen van Raynaud wordt gedacht als:

  • je het op latere leeftijd krijgt (bijvoorbeeld na je dertigste)
  • het maar aan 1 kant van je lichaam voorkomt
  • je duim meedoet
  • het erg pijnlijk is.

Wat maakt je klachten erger?

Je hebt meer kans op het uitlokken of verergeren van je klachten als:

  • je rookt
  • zwaar gereedschap gebruikt, zoals een kettingzaag of boormachine
  • bepaalde medicijnen gebruikt,  zoals bètablokkers.

fFenomeen van Raynaud handAls je een aanval hebt, verkrampen de bloedvaten in je vingers of tenen zodat ze te weinig of geen bloed meer doorlaten.

Je vingers of tenen worden daardoor eerst wit of blauw. Ze voelen daarna vaak koud en verdoofd aan en doen pijn. Als je bloed weer gaat stromen, worden je vingers of tenen rood of paars. Je krijgt dan last van tintelingen, zwelling en meer pijn.

Soms heb je dezelfde klachten ook weleens in andere lichaamsdelen. Denk aan het puntje van je neus of je oren, je tong en dieper gelegen organen (slokdarm, longen).

Je arts stelt de diagnose op basis van je klachten, het lichamelijk onderzoek en soms aanvullend onderzoek.

Voor een arts is de diagnose fenomeen van Raynaud meestal vrij makkelijk te stellen.

Wat is de oorzaak?

Je arts zal willen weten waardoor het bij jou wordt veroorzaakt. Het primaire fenomeen van Raynaud is lastig maar onschuldig. Een secundair fenomeen van Raynaud moet verder onderzocht worden.

Onderzoek door de arts

Je arts zal je vragen stellen over het ontstaan van het fenomeen van Raynaud en eventueel uitlokkende factoren. Ook zal je arts vragen of er andere klachten zijn, die bijvoorbeeld kunnen passen bij een reumatische aandoening. Bij lichamelijk onderzoek kijkt je arts kijken naar je huid en nagelriemen en je gewrichten en zal de slagaders beoordelen.

Extra onderzoek

Het is ook mogelijk dat je arts nog een paar specialistische onderzoeken wil doen om de diagnose te stellen.

Dat kan bijvoorbeeld zijn:

  • een nagelriemonderzoek (dit heet een ‘capillairmicroscopie’) : hiermee kijkt je arts met een microscoop naar de kleine bloedvaatjes in je nagelriem.
  • een bloedonderzoek: je arts onderzoekt je bloed om te kijken of je bepaalde antistoffen in je bloed hebt.

Als je arts denkt dat een andere aandoening de onderliggende oorzaak is, zal hij je daarop verder onderzoeken. Of als het nodig is, je verwijzen naar een andere arts.

Primaire fenomeen van Raynaud

Als je de primaire variant van het fenomeen van Raynaud hebt, dan is de aandoening vaak goed onder controle te houden. Sommige mensen hebben maar heel af en toe een aanval. Andere mensen met het fenomeen van Raynaud hebben vaker last en krijgen ook ernstige aanvallen.

Secundaire fenomeen van Raynaud

Heb je het secundaire fenomeen van Raynaud, dan kan je klachten krijgen die horen bij de onderliggende ziekte. Hoe het fenomeen van Raynaud bij jou verloopt, is dan afhankelijk van die onderliggende ziekte.

Een heel enkele keer gebeurt het dat je vingers, tenen, oren of neus gaan zweren of zwart worden. Neem contact op met je arts als dat gebeurt. Misschien is een operatie nodig.

Tips wat je zelf kan doen tegen de klachten

  • Stop met roken.
  • Voorkom grote temperatuurschommelingen en kou.
  • Gebruik ovenwanten om iets uit de diepvries te pakken.
  • Gebruik handschoenen om te voorkomen dat je handen te veel afkoelen.
  • Houd je hele lichaam warm door extra laagjes kleding te dragen.
  • Probeer voldoende te bewegen, dit bevordert de doorbloeding.
  • Bespreek met je arts of je medicijnen gebruikt die een fenomeen van Raynaud verergeren.

Medicijnen

Bij ernstige vormen van het fenomeen van Raynaud krijg je vaak vaatverwijdende medicijnen:

  • Nifedipine is een voorbeeld van een veelgebruikt vaatverwijdend medicijn.
  • Andere vaatverwijders zoals amlodipine, losartan  of sildenafil  zijn ook een mogelijkheid.
  • Bloedverdunnende medicijnen kunnen helpen
  • Iloprost: heb je ernstige klachten waarbij zweertjes aan je vingertop hebt, dan is iloprost een mogelijkheid. Dit is een medicijn dat je in het ziekenhuis met een infuus krijgt. Het werkt vaatverwijdend. Dit bevordert de bloeddoorstroming waardoor wondjes (bijvoorbeeld aan de vingers) sneller genezen.
  • Bosentan is beschikbaar om de hoeveelheid nieuwe zweertjes te helpen verminderen bij patiënten met systemische sclerose en terugkerende vingertopzweertjes.

Lees een medicijnfolder over jouw medicijn

Zenuwblokkade

Als je ernstige klachten hebt, helpt een zenuwblokkade (sympathectomie) soms. Dit is een operatie waarbij de zenuwen die de bloedvaten vernauwen worden uitgeschakeld. Soms krijg je eerst een plaatselijke verdoving van de zenuwen om te onderzoeken of de operatie het probleem zal verhelpen. Een chirurg doet de uiteindelijke ingreep.

Behandelaars

Bij het primaire fenomeen van Raynaud begeleidt de huisarts je. Heb je ernstige klachten of denkt de huisarts aan het secondaire fenomeen van Raynaud, dan krijg je een verwijzing naar een specialist. Denk aan een reumatoloog of anesthesioloog. Een anesthesioloog is een arts die pijn behandelt en verdoving geeft tijdens een operatie.

Lees meer over de verschillende behandelaars waar je mee te maken kunt krijgen.
Lees meer over de verschillende behandelaars

Aanvullende behandelingen

Er bestaan veel soorten alternatieve behandelingen. Soms merken mensen met een reumatische aandoening hiervan een positief effect. Overleg altijd eerst met je arts voordat je met een alternatieve behandeling begint omdat die bijwerkingen kan geven of een wisselwerking kan hebben met de medicijnen die je gebruikt.

Meer informatie

Heb je vragen? Stel deze aan je reumatoloog of huisarts.

Harteraad
Website: www.harteraad.nl

Hartstichting
Website: www.hartstichting.nl

De medische informatie op deze site wordt samengesteld en actueel gehouden door ReumaNederland, de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie (NVR), de Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV) en de Nederlandse Health Professionals Reumatologie (NHPR).