E-health bij artrose: van app tot hologram
Een app die je klachten volgt, een virtuele coach die je helpt bewegen of zelfs een hologram van je arts in je eigen woonkamer — e-health biedt volop kansen om mensen met artrose beter te begeleiden. Hoe ver zijn we al?
Van sciencefiction naar zorginnovatie
Digitale zorgtoepassingen zijn allang geen toekomstmuziek meer. Van apps en sensoren tot virtuele coaches: e-health groeit razendsnel en vindt steeds vaker zijn weg naar mensen met artrose of reuma. Wat kan het voor ons betekenen? We spraken erover met biomedisch technoloog en e-healthexpert prof. dr. ir. Monique Tabak.
Doe mee aan dit onderzoek
Heb je knieartrose? Je kunt meedoen aan twee verschillende onderzoeken! Lees hieronder op welke manier je kunt bijdragen.
Vakgebied dat veel kansen biedt
Monique Tabak is hoogleraar gepersonaliseerde e-healthtechnologie voor chronische ziekten aan de Universiteit Twente. Ze is onder meer betrokken bij ‘ons’ project LoaD*. In dit project werken heel veel wetenschappers, artsen en bedrijven met hulp van patiënten samen om uit te zoeken wat nu precies gezonde belasting is voor iemand met knieartrose, en hoe al deze mensen op maat gemaakte begeleiding kunnen krijgen bij bewegen. Dat is een mond vol. De hoogleraar legt graag wat meer uit over haar werk. Een vakgebied dat volgens haar veel kansen biedt voor alle grote uitdagingen in de zorg.
Tien miljoen chronische aandoeningen
“Mensen worden steeds ouder, maar niet per se gezonder”, stelt Monique Tabak. “Op dit moment tellen we in Nederland maar liefst tien miljoen mensen met een chronische aandoening. En wist je dat bijna honderd procent van de 75-plussers een chronische aandoening heeft? Denk aan artrose, diabetes, COPD, hart- en vaataandoeningen, maar ook dementie; en niet zelden hebben mensen meerdere chronische aandoeningen tegelijk.“
Druk op zorg is gigantisch
“De gezondheidszorg staat kortom flink onder druk, vervolgt Monique Tabak. “Want al deze mensen hebben intensieve zorg of begeleiding nodig. Personeelstekorten in de zorg en hoge kosten maken het probleem nog groter. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen minder zorg gaan gebruiken? Hoe kunnen mensen toch de zorg krijgen die bij hen past? Met die vragen houd ik me bezig. E-health kan hier een mooie bijdrage aan leveren. ”
Wat verstaan we eigenlijk onder e-health?
Laten we even teruggaan, want wat verstaan we nu precies onder e-health? Tabak: “E-health is een containerbegrip. Eigenlijk vallen alle digitale toepassingen in de zorg onder deze noemer. Veel mensen denken misschien als eerste aan videobellen met de dokter of aan het plannen van een medische afspraak via een digitaal portaal. Maar e-health gaat inmiddels al wat stapjes verder.”
“Denk bijvoorbeeld aan wearables: apparaatjes die je op je lichaam draagt en die continu gezondheidssignalen meten, zoals je hartslag, bloeddruk of bloedsuikerspiegel. Dat laatste gebeurt al in de diabeteszorg. Op het gebied van artrose wordt nu hard gewerkt aan een virtuele coach die op maat gemaakte beweegadviezen geeft, passend bij jouw specifieke artroseklachten en beweeggedrag. Maar er zijn volgens Monique Tabak ook futuristische toepassingen denkbaar, zoals een hologram van een arts dat in je woonkamer verschijnt. Lachend: “Als we ABBA als hologram kunnen laten optreden, waarom zou zoiets dan niet kunnen?”
De driehoek patiënt-zorgverlener-technologie
Volgens Tabak zit de kracht van e-health in de samenwerking tussen patiënt, zorgverleners en technologie. “Het gaat niet alleen meer om de interactie tussen de dokter en de patiënt,” legt ze uit. “De technologie speelt een actieve, ondersteunende, rol in deze driehoek. Deze maakt het bijvoorbeeld mogelijk om achteruitgang eerder te signaleren en zelfs te voorkomen dat iemand naar de dokter moet. Technologie kan er ook voor zorgen dat mensen meer inzicht krijgen in hun ziekte, waardoor ze meer regie krijgen over hun klachten.“
Voorbeeld: Ziektelastmeter bij artrose
Een goed voorbeeld hiervan is de zogenoemde Ziektelastmeter, die wordt toegepast bij mensen met COPD. En deze tool is nu ook in ontwikkeling voor artrosepatiënten. De digitale meter brengt in kaart hoe groot de ziektelast is die iemand per dag ervaart. Want vaak vergeet je dit op het moment dat je een afspraak bij de dokter hebt. De patiënt kan de gegevens van de Ziektelastmeter vervolgens meenemen naar de zorgverlener, wat gezamenlijke besluitvorming over de behandeling veel makkelijker maakt.
E-health voor gedragsverandering en leefstijlcoaching
E-health kan niet alleen een rol spelen bij het stellen van diagnoses of het bijhouden van klachten, maar juist ook bij preventieve zorg. “Leefstijl is hierbij cruciaal,” zegt professor Tabak. “Leefstijl helpt niet alleen om chronische ziekten te voorkomen, maar ook om het verloop ervan te vertragen. Eigenlijk zou je voor iedereen wel een persoonlijke trainer of assistent willen. Die mankracht is er uiteraard niet, maar de mogelijkheden van e-health groeien snel. Daarbij speelt ook het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) een steeds grotere rol.
Persoonlijke digitale buddy
Deze technologie maakt het mogelijk om bijvoorbeeld een persoonlijke, virtuele coach te ontwikkelen. Een soort digitale buddy die mensen motiveert om gezond gedrag vol te houden, bijvoorbeeld door oefeningen te doen of medicijnen trouw in te nemen. “Gedragsverandering blijft namelijk lastig voor mensen”, erkent Tabak. “De eerste paar dagen na een bezoek aan je fysiotherapeut doe je nog trouw je oefeningen, maar daarna sla je het een dagje over omdat je het te druk hebt of moe bent. Een digitale assistent kan net dat steuntje in de rug geven.”
Bij de ontwikkeling van persoonlijke digitale buddy’s wordt veel aandacht besteed aan gedragsverandering. “Die kennis verwerken we in de technologie, zodat het aansluit bij de individuele behoeften en eigenschappen van patiënten,” zegt Tabak.
PROJECT SMART
Superslimme app voor mensen met knie- of heupartrose
Een mooi voorbeeld hiervan is het SMART-project van onder meer de Hogeschool Utrecht, waaraan ook ReumaNederland bijdraagt. Binnen dit project wordt gewerkt aan een slimme gezondheidsapp die mensen met heup- of knieartrose kan ondersteunen op gebied van zelfmanagement en fysiek functioneren.
Patiënten krijgen een gepersonaliseerd advies over hoe ze zelf kunnen omgaan met hun aandoening en welke mogelijkheden ze hebben op het gebied van professionele zorg. Daarbij houdt de tool rekening met eerdere begeleiding die mensen al hebben ontvangen en gedragsveranderingstechnieken die bij hen passen.
De toekomst van e-health
Uit de jaarlijkse e-Healthmonitor die vanaf 2013 door het RIVM wordt gedaan, blijkt dat zorgverleners door de jaren heen positiever worden over digitale zorg. En dat inmiddels meer zorgverleners de meerwaarde ervan zien. Of e-healthtoepassingen de oplossing vormen voor alle problemen in de zorg, daarover verschillen de meningen sterk.
Zorgverleners zijn bijvoorbeeld neutraal tot licht positief over de mogelijkheden om de zorgkosten en de werkdruk te verlagen en het werkplezier te verbeteren. De meerderheid van de zorgverleners is gematigd positief over de mogelijkheden om met digitale middelen de kwaliteit van de zorg en de eigen regie van de patiënt te verbeteren. En is er ook nog veel terughoudendheid, ook onder de gebruikers van de zorg. Veel mensen, met name ouderen, maken nog weinig gebruik van de digitale zorg die nu al beschikbaar is.
Persoonlijke, proactieve, betaalbare zorg
Tabak is wel optimistisch. “De technologische mogelijkheden zijn eindeloos. Maar ik ben geen technology pusher. Het gaat uiteindelijk om mensen; om de zorg voor individuele patiënten. Het ontwikkelen van de technologie is één, nu moeten we ervoor zorgen dat deze ook echt werkt voor mensen. Persoonlijke, proactieve en betaalbare zorg: dat is waar we naartoe werken. Voor iedereen.”
*Project LoaD
Doe mee!
Bewegen bij knieartrose is belangrijk, maar hoeveel en op welke manier? Wat voor de één werkt, kan voor de ander juist averechts zijn. Binnen het LoaD-project werken wetenschappers, zorgverleners en patiënten samen aan slimme digitale tools die helpen om gezonde belasting te vinden — van cel tot sensor.
Ben jij actief met knieartrose (zonder reuma)? In Rotterdam loopt een onderzoek waarvoor we nog hard op zoek zijn naar sportieve deelnemers zoeken (wandelen, fietsen, hardlopen of tennissen).
Liever meedenken? Voor een ander deelproject zoeken we mensen met knieartrose die willen meedenken over een nieuwe app. In groepsgesprekken horen we graag jouw ideeën en ervaringen. Meld je snel aan voor de onderzoeken!
Meer onderzoek naar knieartrose
