Verschillen mannen en vrouwen met reuma
Van diagnose tot medicatie: er is nog veel te weinig aandacht voor sekseverschillen
Vrouwen zijn geen mannen. Toch krijgen ze vaak dezelfde behandelingen en medicijnen. Ook wordt onderzoek nog vooral uitgevoerd bij mannelijke proefpersonen. Maar wist je dat ziektes bij mannen en vrouwen heel verschillend kunnen verlopen? En dat hun reactie op medicatie vaak ook niet hetzelfde is? Hoogleraar reumatologie in het Radboudumc Nijmegen, Irene van der Horst-Bruinsma en reumatoloog Delia Popa doen al jaren onderzoek naar sekseverschillen bij reuma. Ze hebben zich gespecialiseerd in axiale spondyloartritis, waaronder de ziekte van Bechterew. En ze kunnen nog wel wat hulp gebruiken bij vragenlijsten!
Oproep
Heb je zelf axiale spondyloartritis? Of heb je psoriasis of artritis psoriatica? Help dan mee aan dit onderzoek! We zoeken mannen én vrouwen met deze reumavormen. Voor dit onderzoek vul je enkele vragenlijsten in. Lees hieronder meer.
Van nieren tot spieren, de lijst verschillen is lang
De lijst met verschillen tussen ‘haar’ en ‘hem’ is lang. Van lever tot nieren, van hart tot spieren; het werkt bij vrouwen en mannen allemaal net een beetje anders. Zo hebben vrouwen een kleiner hart en nauwere bloedvaten, maar een langere darmpassage. En mannen hebben meer spier- dan vetweefsel. Verder hebben vrouwen in de vruchtbare leeftijd een efficiënter afweersysteem; ze reageren daarom bijvoorbeeld ook beter op vaccinaties.
Na de overgang verandert er veel in een vrouwenlichaam, ook de weerstand tegen infecties.
Bechterew soms gemist bij jonge vrouw, osteoporose juist bij jonge mannen
“In de herkenning en behandeling van ziekten is er voor deze zogeheten sekseverschillen helaas niet altijd voldoende aandacht. En dat zie je al bij de diagnose”, weet professor van der Horst.
“De ziekte van Bechterew komt bijvoorbeeld vaker voor bij mannen. Bij een jonge vrouw met ernstige rugpijn wordt daarom niet altijd direct aan deze aandoening gedacht”, vertelt ze. “Omgekeerd wordt osteoporose juist vaak gemist bij mannen. In onderzoek zagen we bij maar liefst 20 procent van de jonge mannen met Bechterew al ingezakte wervels door osteoporose. Deze botontkalking zie je namelijk meestal vooral bij vrouwen na de overgang”, vertelt de hoogleraar.
Schertsend: “Seksistisch denken kan ook in het voordeel van mannen werken.”
'Seksistisch denken kan ook in het voordeel van mannen werken'
Vrouwelijke afweer en hormonen
Waarom zien we autoimmuun ontstekingsziekten als RA, SLE of systemische sclerose veel vaker bij vrouwen? En waarom is het bij axiale SpA juist omgekeerd?
We weten dat het afweersysteem en vrouwelijke hormonen hierbij een rol spelen. Toch richt het onderzoek van de groep van Irene van der Horst zich niet specifiek op hormonen. “Wél kijken we bijvoorbeeld naar de overgang, ook in relatie tot het risico op hart- en vaatziekten”, vertelt haar collega-reumatoloog en onderzoeker dr. Delia Popa.
Langlopend onderzoek waaraan je mee kunt doen
Het langlopende onderzoek in Nijmegen richt zich op verschillende deelvragen. Popa vertelt waarnaar ze de komende jaren willen kijken en waarom.
1.Risicofactoren hart- en vaatziekten
Bij reumatische ziekten is het risico op hart- en vaatziekten twee keer verhoogd, en dit is groter voor mannen dan voor vrouwen. Waarom is dit zo? Hebben vrouwen met ontstekingsreuma soms andere risicofactoren of worden ze juist beter beschermd tegen bijkomende klachten aan het hart en de vaten?
Dit willen we graag onderzoeken bij drie groepen:
- Mensen met psoriasis
- Artritis psoriatica
- Axiale spondyloartritis (ziekte van Bechterew)
De reumatoloog zal naar bekende risicofactoren kijken als cholesterol of diabetes. Daarnaast zal met scans gekeken worden naar aderverkalking.
2. Het effect van de overgang
Mannen hebben meer kans op hart- en vaatziekten dan vrouwen. Maar ná de overgang verandert dit. Na de overgang neemt het risico op hart- en vaatproblemen bij vrouwen toe door het wegvallen van de bescherming van hun geslachtshormonen. Dat geldt voor álle vrouwen.
Maar hoe zit dat bij vrouwen die een reumatische aandoening hebben en in de overgang komen? Wordt het risico op hart- en vaatproblemen bij hen dan nóg hoger? Bijvoorbeeld verviervoudigd? Dat willen we ook graag uitzoeken bij vrouwen met axiale SpA.
3. Vroeger in de overgang door reuma?
Daarnaast gaan we bij deze vrouwen onderzoeken wat de gevolgen zijn van de overgang voor het verloop van hun reumatische ziekte. Een extra vraag daarbij is: zijn deze patiënten vroeger in de overgang?
Hier zouden we gewoon veel meer over moeten weten
“Het is eigenlijk absurd dat we totaal niet weten op welke leeftijd deze vrouwen in de overgang komen”, stelt Irene van der Horst. “Vanuit de literatuur weten we dat kinderen met jeugdreuma later vervroegd in de overgang kunnen raken. Dat weten we ook van bijvoorbeeld vrouwen met SLE of systemische sclerose. Dat zou te maken kunnen hebben met medicatie. Het gebruik van cytostatica (bv cyclofosfamide) kan invloed hebben op de eierstokken.
Het zou goed zijn om te weten hoe dat bij andere vormen van reuma is. Want een vroege overgang heeft weer effect op hart- en vaatziekten, maar bijvoorbeeld ook op een kinderwens. Als je hier meer over in kaart brengt, kun je bijvoorbeeld al veel vroeger ingrijpen of risicomanagement inzetten.”
Waarom werken deze biologicals slechter bij vrouwen met axSpA?
Het onderzoeksteam van Irene van der Horst kijkt ook naar het verschil in effectiviteit van medicijnen bij mensen met axiale SpA. Eerdere studies hebben aangetoond dat een behandeling met biologicals bij vrouwen vaak minder effect heeft dan bij mannen. Vrouwen wisselen hierdoor sneller van medicatie of ze stoppen met een behandeling omdat deze onvoldoende werkt.
Onderzoek naar IL17-remmer
“Er zijn aanwijzingen dat de behandeling met IL-17-remmers het misschien wel minder slecht doen bij vrouwen dan de TNF-alfa-blokkers. We willen gaan uitzoeken hoe dat zit door bloedcellen van mannen en vrouwen te vergelijken. Zo hopen we meer te weten te komen over de verschillen in afweer tussen mannen en vrouwen. In diermodellen willen we vervolgens dan ook nog bekijken of de IL-17- remmers meer effect hebben op de pijnoverdracht of op de ontsteking van de pezen”, vertelt de hoogleraar reumatologie.
Meer problemen hart en longen bij mannen met systemische sclecrose
Tot slot lopen er nog onderzoeksprojecten naar verschillen tussen mannen en vrouwen met systemische sclerose, een andere ernstige en relatief zeldzame vorm van reuma. Bij deze vorm treedt verbindweefseling op in het lichaam; mensen komen als het ware letterlijk in een te strak jasje te zitten, maar ook de organen kunnen hiervan schade ondervinden.
- Lees hier het verhaal van Jessica
Speciale oogscan
Hart- en vaatziekten komen veel voor bij systemische sclerose. En juist mannen lopen meer risico aan deze problemen te overlijden. Waarom is dat? Binnen dit onderzoeksproject willen we kijken of mannen anders reageren op een behandeling van een hartspierontsteking dan vrouwen met systemische sclerose.
Verder zijn we bezig met het ontwikkelen van een patiëntvriendelijke methode om afwijkingen in bloedvaatjes op te sporen. Nu gebeurt dat met een MRI van het hart. Wij onderzoeken hiervoor een speciale oogscan.
Thuistest longen
De onderzoekers zijn daarnaast bezig met de ontwikkeling van een thuistest om de longfunctie te meten. De verbindweefseling van de longen (ILD) kan bij mannen heftiger verlopen dan bij vrouwen waardoor ze vervroegd komen te overlijden. Het thuis meten van de longfunctie helpt om deze afwijkingen beter in beeld te brengen en te volgen, zonder dat de patiënt naar het ziekenhuis hoeft te komen. Deze gegevens zullen ook meer inzicht geven in het verschillende ziektebeloop bij mannen en vrouwen met systemische sclerose.
Research Centre of Excellence
De onderzoekgroep van prof. dr. Irene van der Horst-Bruinsma in het Radboudumc in Nijmegen behoort tot een van de 15 Research Centres of Excellence (RCE) die ReumaNederland heeft benoemd. Wij ondersteunen de veelbelovende, langlopende academische onderzoeken die hier worden gedaan. Omdat wij geloven dat ze komende jaren voor belangrijke inzichten en baanbrekende oplossingen kunnen zorgen in de behandeling van mensen met reuma.
Help je mee?