Reumamedicijn methotrexaat niet schadelijk voor sperma

Onderzoek vruchtbaarheid en reuma

Professor Dolhain doet al vele jaren onderzoek naar seksualiteit, vruchtbaarheid en zwangerschap van vrouwen met reumatische aandoeningen. De laatste jaren doet zijn team ook onderzoek naar de vruchtbaarheid van mannen. Promovendus Luis Fernando Perez richtte zich daarbij op het effect van het klassieke reumamedicijn methotrexaat (MTX).

Perez onderzocht het sperma van twintig mannen in de vruchtbare leeftijd die recent de diagnose reuma hadden gekregen. Hij bekeek hun zaad op het moment dat ze nog moesten starten met methotrexaat (MTX). En deed dat opnieuw toen ze het middel drie maanden hadden gebruikt. Daarnaast deden enkele mannen aan het onderzoek mee die al langer MTX gebruiken.

Geen effect op dna of beweeglijkheid spermacellen

“De aanleg van een spermacel neemt dertien weken in beslag”, legt Perez uit. “We wilden kijken of methotrexaat invloed had op dit proces.” De onderzoeker vergeleek het sperma van de deelnemers ook met het sperma van een groep gezonde mannen.

Volgens Perez beschadigt het middel methotrexaat het zaad niet. Hij vond geen effect op dna van de cellen en ook niet op de beweeglijkheid van het sperma. Methotrexaat bleek ook geen invloed te hebben op het aantal spermacellen per zaadlozing.

Advies om te stoppen met methotrexaat

Mensen met aandoeningen als RA, artritis psoriatica en de ziekte van Bechterew moeten in eerste instantie bijna altijd starten met methotrexaat (MTX), want het middel werkt bij de meeste patiënten goed. Vrouwen die zwanger willen worden, moeten er echter mee stoppen omdat het middel schade kan veroorzaken aan de foetus. Ook werd vaak aangenomen dat het middel schade veroorzaakt aan de spermacellen. Toch was dit nooit grondig onderzocht. Daarom adviseerden reumatologen tot voor kort vaak dat mannen met een kinderwens er beter mee kunnen stoppen. Met het risico dat de reuma dan weer opvlamde, met alle gevolgen van dien. Want ook een actieve ziekte is slecht voor de kwaliteit van het sperma. Bovendien heeft het libido onder de ziekte te lijden.

Vervolgstudies nodig naar effect zwangerschap

De resultaten van Perez’ studie zijn echter nog geen aanleiding om de richtlijnen voor het gebruik van MTX bij een kinderwens aan te passen, vinden Perez en Dolhain. Ze willen eerst nog vervolgstudies  doen bij mannen die MTX al langer gebruiken. Daarnaast pleiten ze voor meer onderzoek naar zwangerschappen.

De promovendus licht toe: “In de spermacellen zelf hebben we weliswaar geen sporen gevonden van MTX, in het vocht van het sperma vonden we wel heel lage concentraties. De hoeveelheden zijn zó klein dat ik niet verwacht dat die in een zwangerschap voor problemen kunnen zorgen, maar dat moeten we natuurlijk wel eerst met een goede studie aantonen.”

Taboe op onderwerp in de spreekkamer

Perez toonde in 2021 al aan dat mannen met reumatische ziekten minder kinderen krijgen dan gezonde mannen. Dit was een van de allereerste grote studies naar de vruchtbaarheid van mannen met reuma.

De onderzoeker hoopt dat reumatologen, maar ook mannen met reuma de nieuwe studieresultaten zullen aangrijpen om over seksualiteit en kinderwens te praten in de spreekkamer. “Het taboe op het onderwerp moet verdwijnen! Ik hoop dat reumatologen de mannen gaan helpen bij hun reis naar het vaderschap.”