De ontstekingsstoffen die vrijkomen bij ontstekingsreuma veroorzaken ernstige vermoeidheid. Dat gebeurt in de hersenen. Dat is de eerste conclusie uit onderzoek van dr. Mechiel Korte (Universiteit Utrecht) naar vermoeidheid door ontstekingsreuma. ReumaNederland financiert zijn onderzoek.

Dr. Korte, wat heeft u ontdekt?

In ons onderzoek hebben we duidelijk aan kunnen tonen dat de ontstekingsstoffen die horen bij ontstekingsreuma kunnen zorgen voor vermoeidheid. Die stofjes zitten in het bloed en ze zorgen voor een vermindering van signaalstoffen in de hersenen. Die veranderde signalen in de hersenen zorgen voor de vermoeidheid waar mensen met ontstekingsreuma zo’n last van hebben.’

Is die vermoeidheid anders bij mensen met reuma dan bij mensen zonder reuma?

‘Ja. De meeste mensen denken bij vermoeidheid aan te weinig slaap hebben of aan moe zijn doordat je veel gedaan hebt. Dat is wat ik ‘normale vermoeidheid’ noem, eentje die met rust en slapen weer overgaat. Mensen met ontstekingsreuma hebben last van ernstige vermoeidheid waarbij extra slapen of uitrusten juist niet helpt. Ik vergelijk het wel eens met wadlopen. Hoe harder je vooruit probeert te komen, des te dieper je wegzakt. Dat komt door wel 3 soorten van vermoeidheid.’

Kunt u daar meer over vertellen?

‘De moeheid die misschien wel het meest je kwaliteit van leven beïnvloedt, noem ik ‘motivatie vermoeidheid’. Dat is de eerste vorm. Je komt er gewoon maar niet toe om wat te gaan doen. Alles kost moeite, ook de leuke dingen, en je geniet er veel minder van. Daarin schuilt een groot gevaar. Je gaat er minder op uit en je moet oppassen dat je jezelf niet isoleert. Dat ervaar ik zelf ook wanneer ik meer last van gewrichtsontsteking heb.’

‘Maar, er is meer. Een tweede vorm die veel mensen met reuma ervaren, is moeite hebben met het opstarten en lichamelijk bezig zijn. Dat noem ik de ‘lichamelijke vermoeidheid’. En dan heb je nog de derde vorm, die ik ‘mentale vermoeidheid’ noem. Patiënten zeggen vaak: ‘ik kan me niet concentreren’. Dat niet-helder zijn wordt met een Engels woord dat ook wel ‘brain fog’, hersenmist, genoemd en die komt door reuma.’

Hoe kan het dat ontstekingsreuma die verschillende soorten moeheid veroorzaakt?

‘Wij hebben in ons onderzoek kunnen aantonen dat de ontstekingsstofjes die vrijkomen bij reuma zorgen voor een afbraak van signaalstoffen in de hersenen. Er ontstaan tekorten aan signaalstoffen zoals dopamine, serotonine en noradrenaline en dat heeft gevolgen. ‘Te weinig dopamine wordt in verband gebracht met minder plezier beleven en kan bij mensen met reuma zorgen voor zowel de motivatie vermoeidheid als ook de lichamelijke vermoeidheid: je nauwelijks tot dingen kunnen zetten. Te weinig noradrenaline zorgt onder andere voor de concentratieproblemen en een tekort aan noradrenaline en serotonine wordt ook in verband gebracht met motivatie vermoeidheid.’

Vermoeidheid bij ontstekingsreuma heeft dus een lichamelijke oorzaak?

‘Ja! Onze onderzoeksresultaten laten zien dat het de ontstekingen zijn die de vermoeidheid veroorzaken. We weten ook ondertussen uit recent onderzoek onder patiënten met reumatoïde artritis (RA) dat het remmen van één ontstekingsstofje, TNF-alfa, er voor zorgde dat serotonine in het brein weer toenam. Toch is de vermoeidheid bij mensen die een TNF-alfaremmer krijgen niet helemaal weg. Dat komt omdat ook de andere ontstekingsstoffen nog een rol blijven spelen.’

Denkt u dat er iets te doen is aan de ernstige vermoeidheid bij reuma?

‘Dat denk ik zeker, maar we moeten eerst weten hoe het precies werkt. We weten nu in ieder geval dat het immuunsysteem inwerkt op onze hersenen en deze een klein beetje kan veranderen. Ik heb het daarom wel over een ‘reumabrein’. Voor nu vind ik het vooral belangrijk om te kunnen zeggen dat de vermoeidheid echt door de reuma komt en ik ga verder met mijn onderzoek. Het kan mij niet snel genoeg gaan.’