Collageen slikken tegen reuma, helpt dat?
Het wemelt ervan op internet en social media: poeders, drankjes en capsules met collageen. Ze beloven van alles, van soepele gewrichten en een jongere huid tot zelfs herstel van kraakbeen. Klinkt aantrekkelijk als je pijn hebt, maar doen deze supplementen wat ze beloven? De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is er duidelijk over: de claims zijn misleidend en dus niet toegestaan; het ontbreekt aan bewijs. De organisatie heeft daarom een groot aantal webshops beboet.
Wat is collageen eigenlijk?
Collageen is het meest voorkomende eiwit in ons lichaam. Het zit in je huid, botten, pezen en vooral in je kraakbeen. Daar geeft het stevigheid en veerkracht. Collageen kun je zien als een soort lijm die je lichaam bij elkaar houdt: zonder collageen zouden botten broos zijn en gewrichten niet soepel kunnen bewegen. Naarmate je ouder wordt, maakt je lichaam minder collageen aan. Tegelijkertijd wordt bestaand collageen geleidelijk afgebroken – dat hoort bij het normale verouderingsproces.
Er bestaan veel verschillende soorten collageen. Tot nu toe zijn er minstens 28 typen beschreven in de wetenschappelijke literatuur. De belangrijkste voor ons lichaam zijn type I (huid, botten, pezen), type II (kraakbeen) en type III (huid en bloedvaten).
Collageen en artrose
Bij artrose is de balans tussen de opbouw en de afbraak van het kraakbeen verstoord. Zo maken de kraakbeencellen minder nieuw collageen aan, terwijl de afbraak van het collageen juist toeneemt. Onderzoekers zien dan ook afbraakproducten van type II-collageen in het gewricht en in het bloed.
De beloftes van supplementen
Fabrikanten spelen handig in op het verlies aan collageen: “Als je minder collageen hebt, kun je dat toch gewoon aanvullen met een supplement.” Dat klinkt logisch, maar zo simpel is het niet. Als je collageen slikt, wordt het in je darmen afgebroken tot losse bouwstenen, net als ander eiwit uit voeding. Er is helaas geen overtuigend bewijs dat die bouwstenen vervolgens in je gewrichten terechtkomen en daar weer opnieuw in elkaar gezet worden tot kraakbeencollageen.
En als dat bewijs ontbreekt, mag een fabrikant zulke gezondheidsclaims niet maken. In de EU zijn claims alleen toegestaan als ze wetenschappelijk onderbouwd en goedgekeurd zijn. Voor collageen bestaan geen goedgekeurde claims voor gewrichten, kraakbeen, huid of darmen.
De NVWA deed daarom onlangs een steekproef onder aanbieders van supplementen. Bij 25 van de 30 webshops werden verboden claims gevonden, zoals dat collageen zou helpen bij artrose, artritis, gewricht- of darmklachten. Fabrikanten kregen boetes en moesten hun teksten aanpassen.
Betekent dit dat de collageenproducten slecht voor je zijn?
Nee, het betekent vooral dat het bewijs voor hun werking of effect ontbreekt. En dat het daarom niet aan te raden is om collageenproducten te gebruiken voor reumatische klachten. De supplementen zelf zijn toegestaan, maar de claims niet.
Wat laten onderzoeken naar collageensupplementen dan zien?
Er wordt overigens wel veel onderzoek gedaan naar het effect van collageensupplementen. Tot nu toe is het bewijs beperkt. Dit laten de studies zien:
- Gewrichtsklachten: Tot nu toe ontbreekt overtuigend, onafhankelijk bewijs dat collageensupplementen gewrichtspijn verminderen of de functie van gewrichten blijvend verbeteren. In enkele kleine studies is een licht voordeel gezien, vooral bij supplementvormen als collageenpeptiden of UC-II (ongedenatureerd collageen type II). Maar het bewijs is te beperkt en vaak afkomstig uit onderzoek dat door producenten is gefinancierd.
- Kraakbeenschade: Er is geen bewijs dat supplementen kraakbeen weer kunnen opbouwen of dat ze de voortgang van artrose vertragen.
- Darmklachten: Voor deze claims is geen goed wetenschappelijk bewijs beschikbaar.
- Huid, haar en nagels: Enkele korte studies laten mogelijk cosmetische verbeteringen zien, zoals iets meer huidelasticiteit of hydratatie. Maar de effecten zijn klein, vaak subjectief gemeten en onvoldoende stevig onderbouwd.
Wat helpt je gewrichten wél ?
Helaas bestaan er nog geen medicijnen die artrose kunnen genezen. Maar er zijn wél dingen die je zelf kunt doen en waarvan we weten dat ze echt verschil maken voor je gewrichten:
- Bewegen en oefentherapie helpen om je spieren sterk te houden en je gewrichten soepel te laten bewegen.
- Een gezond gewicht vermindert de belasting op je gewrichten en kan klachten verlichten.
- Behandelingen volgens de richtlijnen, in overleg met je arts, zorgen dat je passende zorg krijgt.
- Een gezonde leefstijl, waarin bewegen, maar ook ontspanning, slaap en voeding samenkomen, helpt je beter te voelen. Hierbij wordt vaak het mediterrane dieet aangeraden. Dus: veel verse groenten, fruit, peulvruchten, vis, olijfolie en noten. Dit voedingspatroon biedt veel gezonde vetten en antioxidanten. Er zijn veel aanwijzingen dat deze stoffen een remmende werking kunnen hebben op ontstekingen.
Hier moet je verder op letten
Collageen is belangrijk voor je gewrichten, maar het slikken van collageensupplementen is geen bewezen oplossing voor artrose of (reumatoïde) artritis. Verwacht er dus niet te veel van, hoe mooi de reclames ook klinken. Let er verder op dat fabrikanten vaak formuleringen gebruiken als ‘ondersteunt’, ‘bevordert’, ‘voor het behoud van…’, terwijl het bewijs ontbreekt.
Vitamine C heeft overigens wél een toegestane gezondheidsclaim: de vitamine ondersteunt het lichaam bij de aanmaak van collageen. Voor de aanmaak van collageen is vitamine C namelijk essentieel. Maar dat wil níet zeggen dat je door extra vitamine C te slikken ineens meer collageen aanmaakt. Als je gezond en gevarieerd eet, krijg je voldoende vitamine C via de voeding binnen. Voedingssupplementen met vitamine C zijn voor de meeste mensen daarom niet nodig.
Specialist in (alternatieve) behandelingen reumatische aandoeningen
Dit artikel kwam tot stand met medewerking van prof. dr. Bart van den Bemt, apotheker en klinisch farmacoloog bij de Sint Maartenskliniek Nijmegen. De hoogleraar is gespecialiseerd in (alternatieve of complementaire) behandelingen van reumatische aandoeningen. Hij schreef eerder het boek ‘Reuma en Alternatieve Behandelmethoden’, samen met prof. dr. Hans Rasker.
Blijf op de hoogte en help mee!
