CAR-T-therapie bij reuma
Stel je voor: je eigen afweercellen krijgen een soort ‘extra bril’ waardoor ze zieke cellen veel beter herkennen en uitschakelen. Dat is in een notendop wat CAR-T-therapie doet. Deze aanpak wordt al met succes gebruikt bij sommige vormen van kanker. Maar wetenschappers onderzoeken nu of deze slimme therapie ook kan helpen bij reumatische ziekten.
Ons afweersysteem in het kort
Ons lichaam heeft een eigen leger: het immuunsysteem. Dit leger bestaat uit miljoenen cellen die dag en nacht op wacht staan. Ze beschermen ons tegen indringers zoals virussen en bacteriën. Alleen soms gaat er iets mis bij deze cellen. Bij reuma bijvoorbeeld keert het afweersysteem zich tegen het eigen lichaam: het ziet gezonde gewrichten of weefsels als vijand en door deze ‘aan te vallen’ veroorzaken de normaal zo behulpzame cellen ontstekingen, pijn en schade.
Een vorm van immuuntherapie
CAR-T-therapie is een vorm van immuuntherapie. Hierbij wordt een deel van het eigen afweersysteem (dat leger van miljoenen cellen) aangepast en versterkt zodat ze hun werk weer goed – of zelfs nog beter - doen.
Stap voor stap
- Artsen halen speciale afweercellen – genaamd T-cellen – uit het bloed van een patiënt.
- In een laboratorium krijgen deze T-cellen een genetische aanpassing: ze worden uitgerust met een zogeheten chimerische antigeenreceptor (CAR). Je kunt zo’n CAR zien als een extra voelspriet die heel precies een doelwit herkent.
- De aangepaste T-cellen worden in het lab vermeerderd en teruggegeven aan de patiënt. Dit gebeurt via een infuus.
- Eenmaal terug in het lichaam kunnen deze ‘supercellen’ de cellen die je ziek maken veel beter vinden en vernietigen.
CAR-T bij kanker
Voor bepaalde vormen van kanker heeft CAR-T-therapie al indrukwekkende resultaten laten zien. Bij deze vormen zijn de kwaadaardige cellen lastig te bestrijden. Ze zijn slim, kunnen zich goed verbergen en ontwijken zo de afweerreactie. Daardoor werken gewone behandelingen niet altijd goed.
Door de T-cellen heel gericht aan te passen met een 'extra voelspriet' krijgen ze als het ware een extra bril op om deze kankercellen te herkennen. Ze sporen de zieke cellen doelgericht op, hechten zich eraan en ruimen ze op. Daardoor worden kankercellen veel effectiever vernietigd dan met gewone afweercellen mogelijk is.
CAR-T bij reuma: een nieuw idee
Maar hoe kan dit helpen bij reumatische aandoeningen? Bij ziektes als reumatoïde artritis of lupus zijn er afweercellen die zich vergissen: ze vallen het eigen lichaam aan en veroorzaken daardoor bijvoorbeeld ontstekingen. Het idee is dat CAR-T-cellen zo kunnen worden ontworpen dat ze juist deze ontspoorde afweercellen uitschakelen: dus de ‘supercellen’ herkennen de cellen die zich vergissen, en ruimen deze op. Daarmee zou de aanval op het eigen lichaam (gewrichten of andere weefsels) stoppen en het evenwicht in het immuunsysteem terugkeren.
Er zijn al eerste, kleine studies met CAR-T gedaan bij mensen met ernstige, moeilijk behandelbare reumatische ziekten. Sommige patiënten laten veelbelovende verbeteringen zien: minder klachten, minder ontsteking, soms zelfs langdurige remissie van ziekte. Dat geeft hoop, vooral voor mensen die met bestaande medicijnen niet voldoende geholpen zijn.
Kansen en uitdagingen
De kansen zijn groot: CAR-T-therapie kan misschien een nieuwe weg openen naar langdurige rust of zelfs genezing bij sommige reumatische aandoeningen. Maar er zijn ook uitdagingen. CAR-T-therapie is ingewikkeld, kostbaar en niet zonder risico. Het aanpassen van afweercellen kan bijvoorbeeld ook ongewenste bijwerkingen geven. Bovendien moet nog beter worden onderzocht voor wie de behandeling echt geschikt is en hoe lang het effect aanhoudt.
Wat duidelijk is: CAR-T-therapie laat zien dat de wetenschap steeds slimmer leert samenwerken met ons eigen afweersysteem. Voor mensen met reuma kan dit op termijn een belangrijke nieuwe kans betekenen.
Eerste reumapatiënt LUMC
