Mensen met reuma hebben vaak last van vermoeidheid. Deze klacht krijgt vaak minder aandacht dan pijn, terwijl de nadelige invloed op de kwaliteit van leven net zo groot is. Tijdens zijn onderzoek naar het welzijn van varkens en kippen zag dr. Mechiel Korte een heel nieuwe manier om vermoeidheid te bestrijden. Dankzij het Reumafonds kan Korte zijn idee verder uitzoeken voor reuma.

Dr. Mechiel Korte houdt zich bij de Universiteit Utrecht onder andere bezig met dierenwelzijn en de hersenmechanismen betrokken bij angst, depressie en vermoeidheid en vond daarin de aanleiding voor zijn onderzoek. Korte: ‘Een assistent in opleiding van mij ontdekte een verband tussen een acute ontsteking en een eiwitje, waardoor haar proefdieren zich anders gingen gedragen.’

Voortdurend vermoeidheidssignaal

‘Als je een acute infectie hebt gekregen, bijvoorbeeld door een open wond, is het goed dat je moe wordt om het even rustig aan te doen, zodat je kunt herstellen. Problemen ontstaan als een ontsteking chronisch is zoals bij verschillende vormen van reuma en dat signaal voortdurend wordt afgegeven. Dan is het niet nuttig meer.’

‘We vermoeden dat ontstekingseiwitten vermoeidheid veroorzaken door in delen van de hersens de aanwezigheid van twee stofjes (dopamine en glutamaat) te veranderen. Studies bij mensen met hepatitis C lijken iets vergelijkbaars te bevestigen. Verrassend genoeg heeft tot nu toe niemand dit mechanisme van vermoeidheid bij reuma bestudeerd. Dat gaan wij nu wel doen.’

Het onderzoek

‘Het onderzoek dat het Reumafonds nu financiert duurt een jaar. We kijken naar het gedrag van ratten met en zonder ontstekingsreuma. Die hoeven verder helemaal niets te doen dan gewoon rat te zijn. Als maat voor hun lichamelijke energie tellen we hoe vaak en hoe lang ze spontaan in het loopwiel gaan rennen, hun hok verkennen of gaan graven. Hun geestelijke vermoeidheid meten we door bij te houden of ze bijvoorbeeld objecten herkennen en wat ze over hebben voor een slokje zoetstof. Daarna kijken we naar de aanwezigheid van onder meer dopamine en glutamaat.

De huidige mogelijkheden om de dieren te volgen zijn om je vingers bij af te likken. Dankzij camera’s en bewegingssensoren volgt een computer voor ons, dag en nacht, automatisch heel precies wat de ratten doen. We hoeven er zelf niet meer met een blocnootje naast te zitten.’

Balans in brein herstellen

‘Uit eigen ervaring – ik heb axiale Spondyloartritis (ax-SpA) – weet ik hoe zwaar chronische vermoeidheid voor mensen met reuma is. Het is wetenschappelijk steeds duidelijker dat die voortkomt uit een verstoorde balans in het brein en dat de driehoek hersenen-hormonen-immuunsysteem een doorslaggevende rol speelt in het welzijn van mensen en dieren. Mijn droom is te snappen hoe die drie elkaar beïnvloeden. Dat begint met een simpel onderzoek naar een ‘ja/nee’-antwoord: klopt het wat we denken? Als dat zo is, heb ik wel duizend nieuwe vragen in mijn hoofd om het mechanisme te onderbreken. Zo zouden we het voor mensen aangenamer kunnen maken door medicijnen of voedingsmiddelen te bedenken die de balans in het brein herstellen.’

Vrijheid

‘Dit is de eerste keer naar mijn gevoel dat alles samen komt. Als kind wilde ik kunstenaar worden. In de vijfde klas middelbare school merkte ik dat mijn eigen reumaknie vlak voor tentamens dikker werd. Ik hield de diktes keurig bij in een schriftje en begon na te denken over of stress invloed had op mijn reuma en andersom. Biologie gaan studeren was daarna de logische stap. Wetenschap of kunst, het ligt voor mij heel dicht bij elkaar: achter mijn laptop ervaar ik dezelfde vrijheid als wanneer ik voor mijn plezier schilder. Dankzij het Reumafonds kan ik heel onbevangen deze vraag induiken. Ik hoop natuurlijk dat de uitkomst heel helder is, maar eigenlijk is alles wat we te weten komen goed. Dat is het mooie van dit onderzoek.’

Bijzonder onderzoek uit een bijzonder budget

Onverwachte invalshoeken zorgen geregeld voor wetenschappelijke doorbraken. Ook voor de reumatologie wijzen ontdekkingen uit andere vakgebieden soms naar nieuwe interessante oplossingen. Sinds 2007 stelt het Reumafonds jaarlijks € 300.000 beschikbaar voor onderzoek naar ontdekkingen uit andere vakgebieden die in de reumatologie nog niet eerder zijn onderzocht. Het onderzoek van dr. Mechiel Korte valt onder dit zogeheten Serendipitybudget.