Onderzoekers aan universiteiten en in farmaceutische bedrijven ontdekken regelmatig nieuwe chemische stoffen. Zij testen die stoffen op een bepaalde ziekte. Soms leidt dit tot een nieuw medicijn, maar regelmatig ook niet. Grote vraag is of chemische stoffen die bij de ene ziekte niet tot resultaat hebben geleid, wel kunnen werken tegen andere ziekten. De Europese Unie (EU) zag kansen voor nieuwe medicijnen en zette een groot project op. Honderdduizenden bestaande chemische stoffen kunnen nu getest worden op allerlei mogelijke ziekten, ook reumatische aandoeningen.

Wetenschappers moeten daarvoor een testvoorstel indienen bij het Nederlandse Top Instituut Pharma (TI Pharma), dat dit deel van het EU-project coördineert. Het Reumafonds heeft reumaonderzoekers opgeroepen gebruik te maken van de testmogelijkheden en zo nieuwe reumamedicijnen dichterbij te brengen.

Met onderzoekers aan de slag

Jon de Vlieger is manager bij TI Pharma en leidt de aanvragen van de wetenschappers in goede banen. ‘Je moet je voorstellen dat wetenschappers een bepaalde theorie hebben over hoe een ziekte in elkaar zit’, legt De Vlieger uit. ‘Ze weten dus ook welk effect een chemische stof zou moeten hebben, zodat de ziekte aangepakt kan worden. Wij gaan samen met de onderzoekers aan de slag en voeren met onze partners de test uit die zij in gedachten hebben. Zo kunnen we van heel veel stoffen nagaan of ze effect hebben op de aandoening waar de wetenschappers onderzoek naar doen.’

Top 50 stoffen als basis van verder onderzoek

De tests die uitgevoerd worden, maken gebruik van de modernste laboratoriumtechnieken. ‘We noemen dit ultra-high throughput screening’, aldus De Vlieger. ‘Met deze techniek lukt het om honderdduizenden stoffen in korte tijd te testen op de ziekten die de onderzoekers aandragen. Per ziekte kunnen we een top 50 aan hen laten zien. Dat zijn 50 chemische stoffen die de meeste kans bieden op het ontwikkelen van een succesvol nieuw geneesmiddel. De onderzoekers krijgen 3 jaar lang het alleenrecht om daar verder onderzoek naar te doen.’

Werken aan een half miljoen teststoffen

Zeven grote farmaceutische bedrijven hebben in het kader van dit samenwerkingsverband in totaal meer dan 300.000 chemische stoffen beschikbaar gesteld om te laten testen. Stoffen die ze wel ontwikkeld hebben, maar die nog niet tot een medicijn hebben geleid. Europese universiteiten en kleine innovatieve medische bedrijven zullen ook hun stoffen overdragen. ‘Het is uniek dat dit is gelukt’, aldus De Vlieger. ‘In het verleden hielden bedrijven en universiteiten kennis toch liever voor zichzelf vanwege concurrentie. Ze realiseren zich nu steeds meer dat samenwerken sneller leidt tot nieuwe behandelingen voor de patiënt. We verwachten uiteindelijk een half miljoen stoffen beschikbaar te hebben om te testen.’

Reumafonds heeft onderzoekers opgeroepen om mee te doen

Reumaonderzoekers op allerlei terreinen (reumatoïde artritis, ziekte van Bechterew, artrose en veel andere vormen) krijgen ook de kans om gebruik te maken van dit grote testprogramma van de EU. ‘Wij vinden als Reumafonds al langer dat ideeën voor nieuwe behandelingen soms te lang blijven liggen’, zegt Ingrid Lether, manager Onderzoek en Innovatie. ‘Dat de EU dit initiatief heeft genomen, is heel belangrijk voor de komst van nieuwe reumamedicijnen. Wij hebben ‘onze’ onderzoekers dan ook opgeroepen van deze mogelijkheden gebruik te maken. Het kan niet anders dan dat er tussen die honderdduizenden stoffen ook stoffen zitten die werkzaam zijn bij een vorm van reuma.’

European Lead Factory

Het grote testproject van de Europese Unie heet European Lead Factory. De tests worden uitgevoerd door het Pivot Park Screening Center in Oss. Lees hier meer over dit project (Engelstalige website).