Reumatoloog professor Annette van der Helm (LUMC Leiden) wil reumatoïde artritis (RA) zo vroeg mogelijk kunnen opsporen bij mensen met gewrichtsklachten. Hoe eerder RA kan worden vastgesteld, hoe sneller er behandeld kan worden. Gewrichtsbeschadigingen en andere nadelige gevolgen kunnen op die manier worden voorkomen. De Europese Unie heeft haar baanbrekende werk nu beloond met een onderzoeksbeurs van 1,5 miljoen euro. Het Reumafonds financierde eerder 2 van haar onderzoeken, waarbij de MRI-scan werd gebruikt om RA zo vroeg mogelijk vast te stellen.

Van der Helm is hoogleraar Vroege Artritis aan het LUMC. Het nieuwe onderzoek dat de EU financiert, bouwt voort op de eerdere onderzoeken. ‘We ontdekten dat gewrichtsontstekingen die uitwendig niet waarneembaar zijn, wel zichtbaar zijn op MRI-scans. Deze zogeheten subklinische ontstekingen kunnen een voorbode zijn van de reumatoïde artritis (RA). Collega’s in het laboratorium ontdekten dat mensen met reuma bepaalde antistoffen in het bloed hebben.’

Vertalen naar de praktijk

Van der Helm gaat proberen deze ontdekkingen te vertalen naar de praktijk van de reumatoloog. Die wil weten welke mensen met gewrichtsklachten daadwerkelijk reuma zullen krijgen, maar kan nog niet zo veel met de eerste resultaten uit een MRI-scan of een bloedonderzoek. Zo krijgt maar de helft van de mensen met antistoffen in het bloed daadwerkelijk RA. En van de mensen met subklinische ontstekingen op de MRI krijgt slechts 1 op de 3 reumatoïde artritis.

Gegevens combineren om te voorspellen

‘Ik wil weten of we de gegevens zo kunnen combineren dat we goed kunnen voorspellen of iemand met gewrichtspijn reuma zal ontwikkelen’, legt Annette van der Helm uit. Dat betekent dat ze appels en peren bij elkaar moet optellen. ‘Dat kan alleen als we beter begrijpen hoe de ziekte ontstaat en de vroegste ziektefasen beter begrijpen. Bijvoorbeeld: verschijnen er eerst antistoffen in het bloed en ontstaan daarna ontstekingen in het gewricht? Of is het andersom, breiden de antistoffen zich uit nadat er subklinische ontstekingen zijn ontstaan?’

Voorkomen dat RA chronisch wordt

Al vele jaren weten reumatologen dat een vroege behandeling het beste resultaat geeft. Als ze voelen dat de gewrichten van een patiënt zijn gezwollen, schrijven ze meteen medicijnen voor om te voorkomen dat de gewrichten onomkeerbaar beschadigd raken. Maar de ziekte is dan meestal al chronisch. Van der Helm wil dat voorkomen: ‘Door nog eerder in te grijpen, namelijk als er alleen nog subklinische ontstekingen zijn, hopen we de ziekte te remmen voordat die chronisch wordt. We onderzoeken momenteel of dat inderdaad kan. Als het kan, moeten we wel weten welke mensen met gewrichtspijn we moeten behandelen en welke niet.’

Behandeling een stap verder brengen

Met de beurs van de Europese Unie kan professor Van der Helm 4 onderzoekers aanstellen. ‘Het kan onmogelijk blijken om in een heel vroeg stadium te voorspellen of iemand reuma krijgt. Maar lukt het wel, dan brengen we het vak en de behandeling van patiënten een stap verder. Wij zijn de enigen die dit onderzoek nu kunnen doen, want wij hebben gegevens van mensen die zich melden met gewrichtspijn. We hebben hen onderzocht en we volgen hen, zodat we een deel van de noodzakelijke data al hebben.’

Bron: LUMC