De impact van artrose op werk, en omgekeerd … !

Als je artrose hebt, kun je vaak steeds moeilijker doen wat je graag zou willen doen; dat geldt ook voor werken. Artrose kan zorgen voor langdurige uitval op de werkvloer en soms zelfs voor volledige arbeidsongeschiktheid. Helaas kan je werk óók een risicofactor zijn voor het krijgen van artrose, meestal in knieën of heupen. Wist je dat ruim 1,5 miljoen mensen in Nederland dagelijks regelmatig moeten knielen, bukken of tillen? Dr. Paul Kuijer, onderzoeker en bewegingsspecialist arbeid in het Amsterdam UMC, kan er veel over vertellen.

Werken met artrose

Paul Kuijer doet onderzoek naar klachten aan het bewegingsapparaat zoals knie- en heupartrose. “De vragen waar wij naar kijken: komen die klachten door het werk dat iemand doet? Wat kan deze persoon nog? Welke aanpassingen zijn nodig om werk gezonder te maken? En hoe kunnen we de arbeidsgerichte zorg verder verbeteren?”

Knielen, bukken en sjouwen

Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor het krijgen van artrose. Maar ook zwaar werk is een onafhankelijke risicofactor, legt Kuijer uit: “Naar schatting zeventien procent van de gevallen van heupartrose en dertien procent van de gevallen van knieartrose ontstaan door werk. Dan moet je denken aan werk waarbij mensen dagelijks moeten tillen, knielen, hurken, bukken, dragen of sjouwen. Dat zijn niet alleen de bagagebandmedewerkers of stratenmakers; dat zijn bijvoorbeeld ook de onderhoudsmonteurs, schoonmakers, tegelzetters, vloerenleggers en niet te vergeten zorgpersoneel.”

Dit doet vier uur knielen per dag met je knieën

  • Vijfduizend uur knielen of hurken vergroot het risico op artrose met 26 procent. Na ongeveer twintigduizend uur is het risico daarmee even groot als dat van overgewicht op knieartrose.
  •  Wie vijf dagen per week werkt en iedere dag vier uur moet knielen of hurken zit binnen drieëntwintig jaar aan dit vergelijkbare risico.
  • Als je bedenkt dat veel mensen die praktisch geschoold zijn vaak al op hun 17e beginnen met werken … dan zijn deze mensen pas 40 jaar en nog zeker dertig jaar verwijderd van hun pensioen!

Verzuim door artrose

Mensen trekken vaak veel te laat aan de bel, weet Kuijer. “Ze lopen te lang door met pijnklachten op hun werk. Of ze melden zich ziek  zonder goede hulp te zoeken. En als ze dan uiteindelijk bij de bedrijfsarts terechtkomen, dan is er al flink veel verzuim geweest: gemiddeld 186 dagen bij knieartrose en 159 dagen bij heupartrose. Dit is in de eerste plaats natuurlijk heel vervelend voor de mensen zelf. Maar uiteindelijk dus voor de gehele samenleving.”

Kosten door productiviteitsverlies

Hij legt uit: “In 2019 bedroegen de geraamde uitgaven van zorg voor artrose 1,1 miljard euro. Maar wist je dat de kosten door verlies van zelfstandigheid en economische inzetbaarheid echt vele malen hoger zijn? Onder de werkende populatie in Nederland wordt geschat dat de kosten bij artrose voor ongeveer 17% bestaan uit directe zorgkosten en voor – schrik niet –  83% uit de indirecte kosten door productiviteitsverlies.”

Zwaar werk lichter maken

Zoals gezegd is overgewicht een belangrijke risicofactor voor artrose. We moeten de komende jaren dus echt volop inzetten op leefstijl. Maar het lichter maken van zwaar werk is net zo goed een belangrijke manier voor preventie, benadrukt Kuijer. “In een ideale wereld zouden we daarmee per jaar alleen al tussen 2.000 en 4.000 nieuwe gevallen van knie- en heupartrose kunnen voorkómen.”

Tel uit je winst

  • Alleen al voor knieartrose zou het lichter maken van zwaar werk per maand per werkende 871 euro schelen, waarvan 148 door medische kosten en 723 euro door productiviteitsverlies.
  • Zo zouden we per jaar alleen bij deze werkenden tussen de 3,5 en 7 miljoen euro aan zorg besparen.
  • En stel dat we werken inderdaad helemaal gezond zouden maken en de werkgerelateerde risico’s op artrose wegnemen, dan scheelt dat ook meteen 4.000 tot 5.000 patiënten bij de huisarts.

Vuilnismannen en vlindermachines

Volgens Paul Kuijer zijn er al best mooie voorbeelden te geven over hoe je werk minder ongezond kan maken. “Ik denk even aan de vuilnismannen. Vroeger moesten die de vuilzakken zelf handmatig tillen. Nu zijn daar mooie hijssystemen en containers voor. Ander voorbeeld: het handmatig egaliseren van vloeren met een lat: dat wordt ook afgeraden door de arbeidsinspectie. Daarvoor bestaan nu vlindermachines. Ik denk dat we ons echt moeten hardmaken voor dit soort verbeteringen. Daarnaast denk ik dat we ons moeten afvragen of bepaalde beroepen eigenlijk nog wel tot op hoge leeftijd kunnen worden uitgevoerd.”

Stenen sjouwen is geen fitness

Er zijn overigens nog andere vormen van preventie, zoals leefstijl- en gedragsveranderingen, en die liggen bij mensen zelf. “Blijf actief, dat is echt heel belangrijk. Lichamelijke activiteit binnen je werk is meestal niet zo gezond voor je lichaam, maar daarbuiten juist wél. Dus ga lekker wandelen, fietsen, zwemmen. Want stenen sjouwen is geen fitness, zo luidt een gevleugelde uitspraak in ons werkveld. Ik begrijp overigens heel goed dat dit lastig is. Als je iedere dag vanaf 07.00 uur lichamelijk zware arbeid verricht, dan zul je in de avonduren weinig zin hebben om nog naar de sportschool te gaan of buiten actief te zijn. Toch is de groep die dat doet wel beter beschermd tegen klachten en van mening het zware werk langer vol te houden.”

Protheses geen middel om langer te kunnen werken

Paul Kuijer staat graag ook nog even stil bij gewrichtsvervangende operaties. “Het is mooi dat we gewrichten kunnen vervangen. Maar protheses zijn geen wondermiddelen als je niet ook het zware werk lichter maakt.”

Want een knieprothese is eigenlijk geen oplossing als je in je werk veel moet knielen, hurken of klimmen. “Zes maanden na een operatie voor een kunstknie hebben zeven op de tien werkenden nog altijd veel moeite met knielen of kunnen dit zelfs niet. Weer helemaal aan het werk kunnen, duurt ook langer dan velen verwachten: de meerderheid gaat pas na een half jaar weer aan de slag, en ongeveer twee tot drie van de tien patiënten is na een jaar nog niet aan het werk. Ook dan helpt het om het zware werk lichter te maken, zodat ze eerder kunnen starten na de operatie”, aldus de onderzoeker.